شبهه
آیا زنان ناقص العقل هستند؟توهین به زنان و کمتر دانستن زن از مرد ، در اسلام یک اصل است. تا جایی که امام اول شیعیان زن را ناقص العقل میداند و این توهین بزرگی به زنان است.
پاسخ :
ابتدا متن و ترجمه خطبه 80 نهج البلاغه را با هم ببینیم
مَعَاشِرَ النَّاسِ إِنَّ النِّسَاءَ نَوَاقِصُ الْإِيمَانِ. نَوَاقِصُ الْحُظُوظِ .نَوَاقِصُ الْعُقُولِ.
فَأَمَّا نُقْصَانُ إِيمَانِهِنَّ فَقُعُودُهُنَّ عَنِ الصَّلَاةِ وَ الصِّيَامِ فِي أَيَّامِ حَيْضِهِنَّ.
وَأَمَّا نُقْصَانُ عُقُولِهِنَّ فَشَهَادَةُ امْرَأَتَيْنِ كَشَهَادَةِ الرَّجُلِ الْوَاحِدِ.
وَأَمَّا نُقْصَانُ حُظُوظِهِنَّ فَمَوَارِيثُهُنَّ عَلَى الْأَنْصَافِ مِنْ مَوَارِيثِ الرِّجَالِ.
اى مردم ، بدانيد كه زنان را ايمان ناقص است و بهره منديهايشان ناقص است و عقلهايشان ناقص است .
اما ناقص بودن ايمانشان از آن روست كه در ايام حيض از خواندن نماز و گرفتن روزه معذورند
و ناقص بودن عقلهايشان ، بدان دليل است كه شهادت دو زن برابر شهادت يك مرد است
و نقصان بهره منديشان در اين است كه ميراث زنان نصف ميراث مردان است .
خب
هرکس متن را بخونه متوجه میشه که نقصان در ایمان و بهره وری از اموال و عقل را توضیح داده و فرموده نقصان در ایمان (دین) همین هست که در ایام حیض نماز و روزه ندارند و نقصانشون در اموال از جهت بهره مندیشون از ارث هست و نقصان در عقل هم به دلیل شهادتشون در دادگاه هست
خوب هر کسی با خوندن متن کامل ، متوجه میشه که منظور اینجا تفاوت هست. والا ما قبلا ارث را بررسی کردیم و گفتیم چرا زن کمتر ارث میبره و این کمتر ارث بردن نقص(به معنی عیب) نیست بلکه عین عدالت بود. ایا عدالت نقص داره؟ مسلما خیر
مسئله نداشتن نماز و روزه در دوران حیض هم کسی نمیگه عیب در دین وایمانشون هست و از دور داد میزنه که منظور تفاوت هست
خوب همونطور که دو کلمه نقصان (در اموال و ایمان) رو به کلمه “تفاوت” معنا کردیم ، چه شد که کلمه نقصان سوم را یکباره به “عیب” ترجمه کردیم؟ مسلما کلمه نقصان در عقل هم به معنای تفاوت در عقلشون هست. و تازه همونم توضیح داده که به دلیل شهادت دو زن در دادگاه هست و ربطی به اینکه زنها عقل ندارند و نمیفهمند نداره
پس معنی خطبه اینطور میشه که
اى مردم همانا زنان در مقايسه با مردان، در ايمان، و بهرهورى از اموال، و عقل متفاوتند،
اما تفاوت ايمان بانوان، بر كنار بودن از نماز و روزه در ايّام «عادت حيض» آنان است،
و اما تفاوت عقلشان با مردان بدان جهت كه شهادت دو زن برابر شهادت يك مرد است،
و علّت تفاوت در بهره ورى از اموال آن كه ارث بانوان نصف ارث مردان است.
تفاوت زن و مرد را هم همه قبول دارند و هیچ روان شناس عاقلی نیست که منکر تفاوت های اساسی زن و مرد در امور بسیاری مثل ، نگاه به زندگی ، عشق ورزیدن ، تفاوت در کلمات ، احساسات ، تفکر و … باشه.
وقتی زنان در احساسات در اوج هستند ، این احساسات میتونه بر منطقشون غلبه کنه و از این بابت میتونه ناقص العقل (بخوانید تفاوت در تفکر) باشن و برعکس مردها هم در احساسات ناقص هستند و به عبارتی ناقصل الاحساس هستند. پس این نقصان ها تفاوت زن و مرد هست نه بی عقلی زن و یا بی احساس بودن مرد !
اما
اما زمان این خطبه کی بوده؟
مرحوم سيّد رضىّ (رحمة الله عليه) قبل از ذكر متن سخنان امام مي‌نويسد:
ومن خطبة له عليه السلام بعد حرب الجمل في ذم النساء
امير المؤمنين عليه السلام اين خطبه را پس از جنگ جمل ايراد نموده است.
نهج البلاغة ، خطب الإمام علي (ع)، ج 1، ص 129
سبط ابن جوزى نيز مىگويد: امير المؤمنين اين سخن را پس از جنگ جمل گفته است،
(تذكرة الخواص: 79)
بله عزیزان این خطبه را حضرت زمانی بیان کردند که عایشه به جنگ حضرت امده بوده و حضرت با این خطبه خواسته بگه ای مردم بدونید زنان با مردان تفاوت دارند و اینطور نباشه که چشم و گوش بسته به حرف یک زن که میتونه حکمش در اثر احساسات (تفاوت مرد و زن) باشه گوش کنید
اتفاقا همین حضرت علی(ع) در نهج البلاغه درباره زنان میفرماید
تو را بر حذر می‌دارم از مشورت با زنان، مگر آن زنانی که به دارا بودن کمال عقل تجربه شده‌اند» (نهج البلاغه، نامه 31 ، ج100، ص253)
یعنی با زنانی که عقل و تجربه دارند مشورت کن. بعد چطور در خطبه 80 فرموده باشن زنان کلا عقلشون ناقص هست؟
پس این هم شاهدی دیگه بر اینکه معنای نقصان در اون خطبه “تفاوت” بوده نه “عیب” و یا “کم عقلی” زنان
تازه حضرت همه مردان را دارای عقل کامل نمیدونند. مثلا
حضرت علی(ع) می فرماید: «من استمتع بالنساء فسد عقله»( غرر و درر، ص408)
مردی که در طلب کامجویی از زنان است، دچار فساد عقل می شود